Памерла гаворачая гарыла Кока (1971–2018)

Калі выкладаеш мовазнаўства, то часта заўважаеш: для студэнтаў гэты прадмет складаны. Семіётыка, рэферэнт, рэма, рэканструкцыя, суплетывізм, цыркумфікс, пратэза, фузія — натуральна, што галава ідзе кругам…

Аднак ёсць пару тэм, якія абмяркоўваюцца з ахвотай. Адна з іх — камунікацыя жывёл. На занятках мы неаднойчы гаварылі пра мовы дэльфінаў, пчол і, безумоўна, малпаў. Звычайна згадваюцца шымпанзэ Воша (Washoe, 1965–2007) і гарыла Кока (Koko, 1971–2018).

4 ліпеня 1971 года ў заапарку Сан-Францыска нарадзілася малпачка Кока. Калі ёй споўніўся адзін год, з ёй стала займацца псіхолаг Фрэнсіс Пэні Патэрсан (нар. 1947). “Я думала, што мы справімся за 4 гады”, — успамінала пазней даследчыца.

У 1979 годзе ў Стэнфардскім універсітэце яна абараніла дысертацыю “Linguistic Capabilities of a Lowland Gorilla”. Увогуле ж праца расцягнулася ў дзесяць разоў — больш як на сорак гадоў. Да смерці Кокі 19 чэрвеня 2018 года.

Малпа Кока карысталася 1000 жэстаў і разумела каля 2000 англійскіх слоў.

Пра яе напісалі шмат навуковых і навукова-папулярных артыкулаў, навуковую кнігу і дзве дзіцячыя кнігі, а таксама знялі два дакументальныя фільмы: “Koko, le gorille qui parle” (1978) і “Koko: The Gorilla Who Talks to People” (2016).

У апошнім відэазапісе пра Коку змешчаны заклік берагчы зямлю:

Я гарыла. Я кветкі, жывёлы. Я прырода. Людзі… Кока любіць Зямлю. Кока любіць. 

Але людзі дурныя… Дурныя!.. Како просіць прабачэння. Како плача. Час ідзе! Адрамантуйце Зямлю! Дапамажыце Зямлі.

Спяшайцеся. Абараніце Зямлю! Прырода бачыць вас. Дзякуй.

Калі ў нас яшчэ працаваў Фонд Сораса, то ён выпусціў нямала цікавых кніг. Гэта было вельмі важна – пазнаёміцца з новымі дасягненнямі навукі, айчыннай і заходняй. Так, з дапамогай Фонда выйшлі, напрыклад, лекцыі А. Я. Супруна, Б. Ю. Нормана, Янкі Запрудніка і інш.

А таксама цікавая манаграфія Джын Эйчысан “Гаваркія істоты” (1995). Там крыху напісана і пра Коку.